Μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα

Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα είναι πολυδύναμα (multipotent) αρχέγονα κύτταρα τα οποία έχουν την ιδιότητα να αυτοπολλαπλασιάζονται και να δίνουν γένεση στους προδρόμους διαφοροποιημένων / εξειδικευμένων κυττάρων. Τα κύτταρα αυτά έχουν συγκεντρώσει το έντονο ενδιαφέρον του επιστημονικού κόσμου λόγω της πληθώρας των επιτυχημένων εφαρμογών τους σε προ-κλινικές και κλινικές μελέτες, Αποτελούν τη νέα ελπίδα στο χώρο της αναγεννητικής ιατρικής (regenerative medicine & tissue engineering). Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα κύτταρα αυτά έχουν αρκετές εφαρμογές στην αναγεννητική ιατρική, όπως για παράδειγμα:

Μέχρι πρόσφατα, η απομόνωση των μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων γινόταν από το μυελό των οστών. Λόγω των κινδύνων / δυσκολιών που σχετίζονται με την παραπάνω διαδικασία, η αναζήτηση νέων ιστών – πηγών μεσεγχυματικών κυττάρων είναι επιβεβλημένη. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται το συκώτι, ο περιοδοντικός σύνδεσμος, τα τριχοθυλάκια, ο λιπώδης ιστός, ο ομφάλιος λώρος, το αμνιακό υγρό, ο πλακούντας και ο πνεύμονας.

Ο πιο κατάλληλος ιστός για την απομόνωση μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων εμβρυϊκής προέλευσης είναι ο βλεννώδης συνδετικός ιστός που περιβάλλει / προστατεύει τα αιμοφόρα αγγεία του ομφάλιου λώρου. Το τμήμα αυτό του ομφάλιου λώρου ονομάζεται γέλη του Wharton (Wharton’s jelly).

Τα μεσεγχυματικά κύτταρα που απομονώνονται από τη γέλη του Wharton του ομφάλιου λώρου, υπερτερούν έναντι των μεσεγχυματικών κυττάρων ενήλικης προέλευσης (π.χ. μυελού των οστών) καθώς τα πρώτα εμφανίζουν λιγότερες γενετικές ανωμαλίες και σημαντικά μεγαλύτερη αναγεννητική ικανότητα. Τα μεσεγχυματικά κύτταρα που εντοπίζονται στη γέλη του Wharton είναι κύτταρα τα οποία έχουν δημιουργηθεί κατά την εμβρυογένεση και υπάρχουν στον ομφάλιο λώρο.

Η φύλαξη του πολύτιμου αυτού υλικού αφορά όλους τους υποψήφιους γονείς που αποφασίζουν να φυλάξουν βλαστοκύτταρα για πιθανή μελλοντική χρήση από την οικογένεια. Υπάρχουν τέσσερα πολύ σημαντικά χαρακτηριστικά των μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων που συνηγορούν υπέρ της φύλαξης από κάθε οικογένεια:

1. Σημαντικό χαρακτηριστικό των κυττάρων αυτών είναι η δυνατότητα περαιτέρω πολλαπλασιασμού τους πριν ή μετά την κρυοσυντήρηση, γεγονός που επιτρέπει τη χρήση του δείγματος περισσότερες από μία φορά. Επομένως, το πολύτιμο αυτό υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί πολλές φορές, αν αυτό χρειαστεί, χωρίς να μειωθεί η ποσότητα των κυττάρων που φυλάσσονται.
2. Επίσης σημαντική είναι η ανοσοκατασταλτική ιδιότητα των κυττάρων αυτών, κάτι που τους προσδίδει τη μοναδική δυνατότητα μεταμόσχευσης τους, ακόμα και αν δεν υπάρχει ιστοσυμβατότητα μεταξύ δότη και λήπτη του μοσχεύματος. Αυτό επιτρέπει να χρησιμοποιηθούν τα κύτταρα αυτά, όχι μόνο από το παιδί από το οποίο απομονώθηκαν, αλλά και από άλλα μέλη της οικογένειας. Επομένως αν αυτό χρειαστεί και πάντα με τη συγκατάθεση των γονέων, μπορούν να γίνουν δωρεά για να χρησιμοποιηθούν από κάποιον συνάνθρωπό μας ο οποίος πάσχει από κάποια σοβαρή ασθένεια.
3. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα δεν δίνουν γένεση σε αιμοποιητικά κύτταρα, παραμένει επομένως απαραίτητη η ανάγκη να φυλαχτούν αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα από το αίμα του ομφάλιου λώρου. Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα μπορούν όμως να χρησιμοποιηθούν επικουρικά σε αιμοποιητικές εφαρμογές, καθώς ενισχύουν σημαντικά την αφομοίωση και τον πολλαπλασιασμό των αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων στην περίπτωση μιας μεταμόσχευσης. Δηλαδή, με άλλα λόγια, τα κύτταρα αυτά έχουν την ικανότητα να υποστηρίξουν τις μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων (ομφάλιου λώρου ή μυελού των οστών), έτσι ώστε να αποτρέψουν πιθανή απόρριψη του μοσχεύματος.
4. Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα που απομονώνονται από τη γέλη του Wharton του ομφάλιου λώρου χρησιμοποιούνται ήδη πειραματικά ως υπόστρωμα καλλιέργειας και πολλαπλασιασμού αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων (βλαστοκύτταρα που απομονώνονται από το αίμα του ομφάλιου λώρου). Έτσι, στο εγγύς μέλλον πιθανόν θα δώσουν τη δυνατότητα πολλαπλασιασμού των αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων που έχουν ήδη φυλάξει και θα φυλάξουν πολλοί γονείς στο μέλλον και τα οποία θα χρησιμοποιούνται σε αιματολογικές κυρίως κακοήθειες.

Οι υποψήφιοι γονείς θα πρέπει, εφόσον το αποφασίσουν, να προβούν στη φύλαξη αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων από το αίμα ομφάλιου λώρου, αλλά και μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων από τη γέλη Wharton του ομφάλιου λώρου. Η διπλή φύλαξη αιμοποιητικών και μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων είναι σημαντική, διότι δίνει τη δυνατότητα για τη θεραπεία ασθενειών που αφορούν στο αιμοποιητικό και ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς και για πρωτοποριακές εφαρμογές αναγεννητικής ιατρικής και επιδιόρθωσης οργάνων.