Γιατί να φυλάξω τα βλαστοκύτταρα

Αυτόλογη είναι η μεταμόσχευση κατά την οποία τα βλαστοκύτταρα μεταμοσχεύονται στο ίδιο άτομο από το οποίο συλλέχθηκαν.

Χιλιάδες αυτόλογες μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων γίνονται κάθε χρόνο σε ασθενείς που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες όπως λέμφωμα, μυέλωμα ή κάποια άλλη μορφή καρκίνου. Ιατρική έρευνα η οποία έχει δημοσιευθεί στο Journal of Clinical Oncology, αναφέρει ότι ακόμα και σε ασθένειες οι οποίες εμφανίζονται πολύ νωρίς στη ζωή (μέσα σε 12 μήνες από τη γέννηση), τα βλαστοκύτταρα του ίδιου του παιδιού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτόλογη μεταμόσχευση.

Βλαστοκύτταρα του ομφάλιου λώρου τα οποία προέρχονται από το ίδιο το παιδί παρουσιάζουν σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των βλαστοκυττάρων που προέρχονται από άλλα άτομα. Για παράδειγμα:

• Υπάρχει μειωμένος κίνδυνος αντίδρασης του μοσχεύματος έναντι του λήπτη (graft-versus-host-disease η GVHD), η κύρια αιτία θανάτου σε ασθενείς στους οποίους γίνεται μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων
• Άμεση διαθεσιμότητα
• Μειωμένος κίνδυνος τα κύτταρα να έχουν μολυνθεί με κάποια ασθένεια

Για τη δημιουργία του καρκίνου απαιτούνται πολλαπλές μεταλλάξεις στο DNA που υπάρχει στα κύτταρα και το οποίο φέρει την γενετική μας ταυτότητα (Knudson, 1971). Συνήθως η πρώτη μετάλλαξη εμφανίζεται σε ένα κύτταρο, αλλά θα χρειαστούν δύο ή και περισσότερες μεταλλάξεις (σε αντίστοιχο αριθμό γονιδίων) για να γίνει το κύτταρο καρκινικό και στη συνέχεια μεταστατικό. Συνήθως οι άνθρωποι που έχουν προδιάθεση για κάποιας μορφής καρκίνο, φέρουν ήδη την πρώτη μετάλλαξη. Αν όμως δεν γίνουν οι επόμενες μεταλλάξεις τότε το κύτταρο δεν θα γίνει ποτέ καρκινικό.

Τον Απρίλιο του 2001 πραγματοποιήθηκε η πρώτη αυτόλογη μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων ομφάλιου λώρου σε ένα βρέφος 11 μηνών, το οποίο έπασχε από ρετινοβλάστωμα (καρκίνος ματιού) με μεταστάσεις στο νωτιαίο μυελό. Τα δικά του βλαστοκύτταρα, τα οποία είχαν συλλέξει οι γονείς του κατά τη γέννα, αποδείχθηκαν η καλύτερή του ελπίδα για επιβίωση.

Όλοι οι υποψήφιοι γονείς θα πρέπει να ενημερωθούν για τα πλεονεκτήματα της φύλαξης βλαστοκυττάρων από ομφαλοπλακουντιακό αίμα. Η ευκαιρία για τη συλλογή των κυττάρων αυτών είναι περιορισμένη, αφού η συλλογή μπορεί να γίνει μόνο αμέσως μετά τη γέννηση, άρα μια φορά στη ζωή του ανθρώπου.

Πριν τη γέννηση του παιδιού το ζευγάρι θα πρέπει να γνωρίζει αν υπάρχουν στην οικογένεια συγγενείς οι οποίοι πάσχουν ή έπασχαν από κάποια σοβαρή ασθένεια η οποία μπορεί να μεταφερθεί κληρονομικά (όπως λευχαιμία, καρκίνο, αναιμία, κ.λ.π.). Στην περίπτωση αυτή ενδείκνυται η φύλαξη βλαστικών κυττάρων για δύο λόγους. Καταρχήν τα κύτταρα αυτά έχουν υψηλή ιστοσυμβατότητα με τους συγγενείς πρώτου βαθμού και άρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα για την θεραπεία ενός μέλους της οικογένειας. Επίσης τα κύτταρα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν εάν η κληρονομική αυτή ασθένεια εμφανισθεί στο μέλλον στο ίδιο το παιδί ή σε άλλο μέλος της οικογένειας. Άσχετα με την ύπαρξη ή όχι κληρονομικής προδιάθεσης σε κάποια σοβαρή ασθένεια, η φύλαξη βλαστοκυττάρων ενδείκνυται για κάθε παιδί που έρχεται στον κόσμο, δεδομένου ότι η εμφάνιση κάποιας σοβαρής ασθένειας εξαρτάται τόσο από περιβαλλοντικούς όσο και από κληρονομικούς παράγοντες (όπως για παράδειγμα η εμφάνιση καρκίνου που δεν οφείλεται σε κληρονομικά αίτια).Επίσης οι μελλοντικές εξελίξεις οδηγούν τη χρήση των βλαστοκυττάρων σε μια πληθώρα νέων εφαρμογών.

Τα αποθηκευμένα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα ενός παιδιού μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για άλλα μελή της οικογένειας, εφ’ όσον υπάρχει σχετική συμβατότητα. Τα βλαστοκύτταρα που έχουν απομονωθεί από τον ομφάλιο λώρο του μωρού σας, αποτελούν 99% συμβατό μόσχευμα για το ίδιο το παιδί ενώ έχουν 50% πιθανότητα ιστοσυμβατότητας στους γονείς και 25% πιθανότητα απόλυτης ιστοσυμβατότητας στα αδέλφια. Αυξημένα ποσοστά ιστοσυμβατότητας υπάρχουν και για άλλους συγγενείς. Σε σχεση με άλλες παραδοσιακές πηγές βλαστοκυττάρων – όπως είναι για παράδειγμα ο μυελός των οστών – τα κύτταρα του ομφάλιου λώρου μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και όταν δεν υπάρχει μεγάλη συμβατότητα μεταξύ του δότη και του δέκτη. Η μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων ομφάλιου λώρου σε κάποιον συγγενή χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη βιωσιμότητα αλλά και μειωμένη πιθανότητα σοβαρών επιπλοκών, σε σχέση με τη μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων που προέρχονται από άλλες πηγές.

Είναι γνωστό ότι η βιωσιμότητα των βλαστοκυττάρων διατηρείται στις συνθήκες στις οποίες φυλάσσονται. Στην πραγματικότητα σε συνθήκες -196°C (±) ουσιαστικά σταματά το βιολογικό ρολόι των κυττάρων. Αυτό σημαίνει ότι σταματά κάθε μεταβολική δραστηριότητά τους. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη ότι τα κύτταρα αυτά χάνουν τη βιωσιμότητα τους μετά το περάς των 20 χρόνων. Αντίθετα, κύτταρα τα οποία αποθηκεύτηκαν το 1979 σε αντίστοιχες συνθήκες θερμοκρασίες και θρεπτικών ουσιών έχουν κρατήσει τη βιωσιμότητα τους μέχρι και σήμερα.